Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2011

Οδυσσέας Ελύτης



Οδυσσέας Ελύτης 

Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο Κρήτης . Το πραγματικό του όνομα ήταν Οδυσσέας Αλεπουδέλλης και ήταν το πέμπτο παιδί της οικογένειας Παναγιώτη και Μαρίας(Βρανά) Αλεπουδέλη .Η καταγωγή των γονιών του ήταν από τη Λέσβο .Γόνος εύπορης οικογένειας  αφού ο πατέρας του διατηρούσε εργοστάσιο σαπωνοποιίας από το 1895 μαζί με τον αδερφό του Θεόδωρο .Τα καλοκαίρια ο Ελύτης τα περνά σε νησιά του Αιγαίου κυρίως στη Μυτιλήνη όπου βρισκόταν το πατρικό του και στις Σπέτσες .Εκεί έρχεται σε επαφή με το ναυτικό στοιχείο , ναυτική παράδοση και τη θαλάσσια αύρα στοιχεία που θα αναδείξουν τον ελληνικό πολιτισμό μέσα από την ποίηση του . Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και φιλολογία στη Σορβόννη .Φίλος με τον ποιητή Αντρέα Εμπειρίκο ο οποίος θα τον μυήσει στον υπερρεαλισμό. Ιδιαίτερης σημασίας η φιλία του με τον Α.Καραντώνη τον κατεξοχήν κριτικό της γενιάς του ’30. Ο Ελύτης ξεκινά τις δοκιμές του στην ποίηση σαφώς επηρεασμένος από την ποιητική του Καβάφη. Οι επιρροές του είναι σαφείς, ειδικά όσον αφορά την τεχνοτροπία. Γράφει κυρίως σαρκολατρικά και κοσμοπολιτικά ποιήματα, και δέχεται τις επιρροές του περιοδικού Πρωτοπορία, που εξέδιδε ο Φώτος Γιοφύλλης. Σταδιακά όμως η επαφή του με τον υπερρεαλισμό σηματοδοτεί μια στροφή στην ποίησή του. Σε πολύ λίγα χρόνια, έχει αποκρυσταλλώσει έναν προσωπικό τρόπο έκφρασης. Το 1934 γράφει τα «Πρώτα Ποιήματα» και καταστρέφει όλα τα ποιήματα που είχε γράψει μέχρι τότε. Πολεμά στο Αλβανικό μέτωπο .Το 1943 εκδίδει Ήλιος ο πρώτος το οποίο δέχεται κριτική .Το 1945 το Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας  συνδυάζοντας πάντα το πένθος με την αισιοδοξία .Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ριζικά αισιόδοξος σε σχέση με τον άλλο Νομπελίστα Γ.Σεφέρη .Το 1947-1958 ταξιδεύει στην Ευρώπη και γνωρίζεται με τους Κ. Αξελός, Μ. Λυμπεράκη, P. Éluard, A. Breton, J. Miro, T.S. Eliot, P. Picasso, E. Tériade, A. Camus, J.-P. Sartre. Το 1950 καταπιάνεται με το Άξιον εστί  το οποίο θα ολοκληρώσει 9χρόνια αργότερα και θα του χαρίσει το πρώτο του βραβείο Ποίησης το 1961.Το 1975 αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης .ασχολήθηκε πάρα πολύ με το Κολάζ . Το 1979 παίρνει το Νόμπελ Λογοτεχνίας και γίνεται ο δεύτερος μετά το Γ.Σεφέρη Έλληνας ποιητής  που παίρνει ένα τόσο μεγάλο βραβείο .Οι επιρροές του Ελύτη από το Δ. Σολωμό :1) ήλιος –ηλιοκεντρική  ποιητική 2) Ελληνοκεντρισμός 3)φυσιολατρία 4) Βακχικότητα –Διονυσιασμός  5)πλατωνικός ιδεαλισμός 6) Υπερρεαλισμός /γαλλική καθαρή ποίηση  . Με την έννοια Σουρεαλισμός δηλώνεται ο ψυχικός αυτοματισμός με τον οποίο προτίθεται κανείς να εκφράσει την πραγματική λειτουργία της σκέψης .Μια υπαγόρευση της σκέψης με απουσία κάθε ελέγχου από τη λογική ,έξω από κάθε αισθητική και ηθική προκατάληψη. Μια έννοια που στηρίζεται στην παντοδυναμία του ονείρου .Επιρροές του από το Σουρεαλισμό είναι : 1) Αυτόματη γραφή 2) επιθυμία 3) έρωτας 4)όνειρο 5) φαντασία 6) έκπληξη . Οι διαφορές του Ο.Ελύτη με τους υπερρεαλιστές εντοπίζονται :α) στη γλώσσα β) στην άρνηση της αυτόματης γραφής γ) επεξεργασία –αρχιτεκτονική δόμηση του υλικού του .Θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει μια εκλεκτική σχέση με τους υπερρεαλιστές .Το κέρδος του Ελύτη μεγάλο .Ο υπερρεαλισμός τον βοήθησε να απελευθερωθεί από μια φυσική συστολή που είχε .Απελευθέρωσε τη φαντασία του ,όμως την οριοθετεί  όπως οριοθετεί και την τέχνη (δομή ) .Δεν δέχτηκε επίσης την αναρχία της υπερρεαλιστικής γραφής (διαλέγει λυρικές –καθαρές λέξεις ).

Ανάλυση του Άξιον εστί : Γένεσις ,Πάθη ,Δοξαστικόν

Γένεσις  : Εναρμόνιση  του Εγώ με τον Κόσμο .Γέννηση του Χριστού .Πρόλογος τραγωδίας .

Πάθη : Εμπόδια ,απειλές του Εγώ . Τα πάθη του Χριστού . Επεισόδια τραγωδίας .(Αντιμετώπιση εχθρικών-δυσμενών καταστάσεων του Ελληνισμού .Τα πάθη του ίδιου του ποιητή τα οποία καταλήγουν νικηφόρα)

Δοξαστικόν : Υπέρβαση του Εγώ –κατάκτηση μιας νέας ισορροπίας  .Ανάσταση του Χριστού .Κάθαρση τραγωδίας  ( Εκκλησιαστικός όρος .μοιάζει με κατάλογο ,ιερατική απαρίθμηση.  

Άξιον εστί  : Δημόσιο ,ασυγκράτητο ,μεγαλεπήβολο ,ιερατικό , αισιόδοξο ,φωτεινό ,Ρητορικός λόγος ,έντονα διδακτικό  

Έξι και μια τύψεις για τον Ουρανό: Την ίδια εποχή με το Άξιον εστί .Ανοίγει μια περίοδος πιό σκοτεινή . Σύμφωνα με τον Μαρωνίτη επισημαίνει ένα διχασμό της λυρικής του πορείας .

Έξι και μια τύψεις για τον Ουρανό :  Ιδιωτικό ,συγκρατημένος λόγος ,χαμηλόφωνο ,σκοτεινό, απαισιόδοξο ,εξομολογητικό , χαλαρό ,ελεύθερο .

Ο Οδυσσέας Ελύτης πέθανε σε ηλικία 84 ετών στις 18 Μαρτίου 1996 .Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν .έχει μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες .

(Από τις σημειώσεις μου στο μάθημα της νεοελληνικής Λογοτεχνίας - ποίηση )                                                                                  Δ.Θ

Ποιητικές συλλογές:

  • «Προσανατολισμοί» (1940)
  • «Ηλιος ο πρώτος, παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα» (1943)
  • «Το Άξιον Εστί» (1959)
  • Έξι και μια τύψεις για τον ουρανό (1960)
  • Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1962)
  • Θάνατος και ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (1971)
  • Ο Ήλιος ο ηλιάτορας (1971)
  • Το φωτόδεντρο και Η δέκατη τέταρτη ομορφιά (1971)
  • Τα ρω του έρωτα (1972)
  • Ο Φυλλομάντης (1973)
  • «Τα Ετεροθαλή» (1974)
  • «Σηματολόγιον» (1977)
  • «Μαρία Νεφέλη» (1978)
  • «Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας» (1982)
  • «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου» (1984)
  • «Ο Μικρός Ναυτίλος» (1985)
  • «Τα Ελεγεία της Οξώπετρας» (1991)
  • «Η ποδηλάτισσα» (1991)
  • «Δυτικά της λύπης» (1995)
  • «Εκ του πλησίον» (1998)
Ποιήματα :


 ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ (απόσπασμα )



ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το φως και η πρώτη
χαραγμένη στην πέτρα ευχή του ανθρώπου
η αλκή μες στο ζώο που οδηγεί τον ήλιo
το φυτό που κελάηδησε και βγήκε η μέρα


H στεριά που βουτά και υψώνει αυχένα
ένα λίθινο άλογο που ιππεύει ο πόντος
οι μικρές κυανές φωνές μυριάδες
η μεγάλη λευκή κεφαλή Ποσειδώνος



Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ (Από το Άξιον εστί )
Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ
και μυρσίνη συ δοξαστική
μη παρακαλώ σας μη
λησμονάτε τη χώρα μου!

Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά

στα ηφαίστεια κλήματα σειρά
και τα σπίτια πιο λευκά
στου γλαυκού το γειτόνεμα!

Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνό

τα γυρίζω πίσω απ' τον καιρό
τους παλιούς μου φίλους καλώ
με φοβέρες και μ' αίματα!

5 σχόλια:

  1. σήμερα το πρωί έτυχε να ετοιμάζω τις σημειώσεις μου για το μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας (έδωσα ξανά πανελλήνιες και, επειδή δεν πέρασα για δεύτερη χρονιά εκεί που ήθελα, έμεινα στη φιλολογία και χρωστάω τα μαλλιοκέφαλά μου! :Ρ) και μόλις διάβασα το ποστ σου χαμογέλασα και σκέφτηκα ότι, τελικά, μάλλον θα την αγαπήσω τη φιλολογία. :)
    ευχαριστώ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αγανακτισμένη έφηβη :
    Να φανταστώ στο Καποδιστριακό ? μπέρδεμα με τις ώρες μπέρδεμα με τα μαθήματα ... στα επαρχιακά ΑΕΙ τα πράγματα είναι καλύτερα .... Η φιλολογία είναι πολύ ωραίο αντικείμενο ... ειδικά η λογοτεχνία είναι όνειρο ... Αφού σε έκανα να αναθεωρήσεις για τη φιλολογία νομίζω ότι είμαι σε καλό δρόμο ... Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια να έχεις μια όμορφη μέρα .... (Ο Σεπτέμβρης είναι μήνας ποίησης ..Αν θες να αναλύσουμε κάποιο συγκεκριμένο ποιητή απλά μου το ζητάς ...και όλα τα ποστ εμπεριέχουν τις σημειώσεις μου από το ΑΕΙ καθώς και στοιχεία από αφιερώματα ,συνεντεύξεις και πολύ ψάξιμο )

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. αγαπαω τον Ελυτη
    χαιρομαι που σε βρηκα
    ωραιο ιστολογιο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. πραγματικά, σε χιλιοευχαριστώ! :) όχι, στο δημοκρίτειο σπουδάζω, ήθελα να φύγω όσο το δυνατόν πιο μακριά από την πόλη μου και ανάμεσα στο πανεπιστήμιο ιωαννίνων και το δημοκρίτειο επέλεξα το δημοκρίτειο. :D

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. για να πω την αλήθεια, μία πολύ καλή μου φίλη σπούδασε φιλολογία στην κομοτηνή και μου έλεγε συνέχεια "είναι τέλεια, είναι τέλεια!" για αυτό και εγώ ήθελα νομική κομοτηνής αλλά, αφού δεν την έπιανα, έβαλα φιλολογία. :Ρ

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σχόλια - Σχολιανά ;)